Khmer Dictionary: ព្រហ្មចរិយ

Chuon Nath's Khmer-Khmer Dictionary Full Text Search

នាគ ( គុ.គុនសព្ទ, ន.នាមសព្ទ ) [នាក]
ប្រសើរ, ចម្បង, បរិសុទ្ធ ។ ព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធ, ព្រះបច្ចេកពុទ្ធ, ព្រះអរហន្តទាំងអស់ហៅថា នាគ ព្រោះលោកលះលែងធ្វើបាបដោយដាច់ខាតហើយ ។ អនាគាមិបុគ្គល ក៏ហៅថា នាគ ព្រោះលោកលែងអន្ទោលវិលត្រឡប់មកកើតក្នុងលោកនេះទៀតហើយ ។ អរិយបុគ្គលដែលបានសម្រេចស្រោតានិងសកិទាគា ក៏ហៅថា នាគ ព្រោះលោកខ្ពើមខ្លាចរអាចំពោះអំពើអាក្រក់ពិតប្រាកដហើយ ។ បុគ្គលជាបុថុជ្ជនណាមួយ ដែលកើតមានសេចក្ដីអៀនខ្មាស ខ្លាចបាបខំប្រឹងប្រព្រឹត្តចៀសចាកទុច្ចរិត ក៏ហៅថា នាគ ។ កុលបុត្រដែលមានសេចក្ដីធុញទ្រាន់ចំពោះការនៅគ្រប់គ្រងផ្ទះ មានចិត្តជ្រះថ្លាចូលទៅសូមផ្នួសបួសសំណាក់ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ក៏ហៅថា នាគ ព្រោះអ្នកនោះផ្គងគំនិតបម្រុងនឹងប្រព្រឹត្តព្រហ្មចរិយធម៌សម្រាប់បព្វជិត ។ ដំរីដែលមានរូបរាងស័ក្តិសមប្រសើរក៏ហៅថា នាគ ។ ពស់ដែលមានអានុភាពចម្បង ក៏ហៅថា នាគ ។ ដើមខ្ទឹង, សំណ ក៏ហៅថា នាគ ។ល។
សទារសន្ដោស ( ន.នាមសព្ទ ) [សៈទារៈសន់-ដោស]
សេចក្ដីសន្ដោសចំពោះភរិយារបស់ខ្លួន គឺការមិនរហើររហាយទៅរកស្ត្រីដទៃក្រៅពីភរិយារបស់ខ្លួន : សទារសន្ដោសជាព្រហ្មចរិយធម៌មួយយ៉ាង របស់បុរសអ្នកនៅគ្រប់គ្រងផ្ទះ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ព្រហ្មចរិយៈ>ព្រហ្មចរិយៈ ផង) ។
សព្រហ្មចារី ( ន.នាមសព្ទ ) [ស័ប-ព្រៈហ្មៈចារ៉ី ឬ សៈព្រ័ម-ហ្មៈ-- ]
(សព្រហ្មចារិន៑) អ្នកប្រព្រឹត្តព្រហ្មចរិយធម៌ដូចគ្នា; អ្នកកាន់ធម៌ត្រូវ, អ្នករៀនផងគ្នា ។ ព. ពុ. សំដៅចំពោះបព្វជិតផងគ្នា : ភិក្ខុសាមណេរគួរទំនុកបម្រុងបព្វជិតជាសព្រហ្មចារីដោយចតុប្បច្ច័យ ។ ហៅគ្រហស្ថអ្នកវៀរមេថុនធម្ម គឺអ្នកកាន់ឧបោសថសីលឬអ្នកកាន់អតិរេកសីលផងគ្នាក៏បាន : ពួកឧបាសកជាសព្រហ្មចារី ។ បើស្ត្រីជា សព្រហ្មចារិនី ។
អព្រហ្មចរិយ ( ន.នាមសព្ទ ) [អៈព្រៈហ្មៈ ]
(--ចាយ៌) ការមិនប្រព្រឹត្តព្រហ្មចរិយឬព្រហ្មចារ្យ (ហៅ អព្រហ្ម-ចរិយធម៌ ក៏បាន) ។ ព. ផ្ទ. ព្រហ្មចរិយ ឬ ព្រហ្មចារ្យ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) នេះផង) ។
អភិនិស្រ្កមណ៍ ( ន.នាមសព្ទ ) [អៈភិ-និស-ស្រ្កំ ]
(អភិនិឞ្រ្កមណ; អភិនិក្ខមន) ការលះទ្រព្យសម្បត្តិហើយចេញទៅប្រព្រឹត្តព្រហ្មចរិយធម៌; ការចេញបួស: ធ្វើអភិនិស្រ្កមណ៍ ។
អភិនេស្ក្រម៍ ( ន.នាមសព្ទ ) [អៈភិនេស]
(អភិនិឞ្រ្កមក; អភិនិក្ខមក) អ្នកដែលលះទ្រព្យសម្បត្តិហើយចេញទៅប្រព្រឹត្តព្រហ្មចរិយធម៌ ឬអ្នកចេញបួស, បព្វជិត (ព. កា.ពាក្យកាព្យ គឺពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ) : កុំទុកចិត្តបរទេស កុំទុកចិត្តអភិនេស្រ្កម៍ កុំទុកចិត្តអភិប្រាយ ប្រើទំលែងខ្ពស់ រំពឹងឲ្យឆ្ងាយ ស្ដាប់ពាក្យបរិយាយ បណ្តាំមេជី (សាស្រ្តាច្បាប់រាជនេតិ; ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) អភិនិស្រ្កមណ៍>អភិនិស្រ្កមណ៍ ផង) ។
អាទិ ( ន.នាមសព្ទ ) [--ទិ]
(អាទិ) ដើម, ខាងដើម; ដើមដំបូង; ការផ្តួចផ្តើមមុន : មានដូច្នេះជាអាទិ មានដូច្នេះជាដើម ។
- ដើមអាទិ៍ ដើមដំបូង, ដើមចម ។
- នាំអាទិ៍ នាំផ្តើមមុន; ផ្ដួចផ្ដើមសេចក្ដីមុន; ផ្តើមហេតុឬផ្តើមដំណើរមុន (ប្រើជា អាទ្យ ក៏បាន, អ. ថ. អាត) ។ ខ្មែរប្រើពាក្យនេះជា កិ. ផងក៏មានខ្លះ “ផ្តើម, ផ្តួចផ្តើម, តាំងផ្តើមមុន; រៀបរបមុន” : កាលគេអាទិ៍ កាលគេផ្ដួចផ្ដើម, កាលគេរៀបរប : ធម្មតាអ្នកជាជាតិ កាលគេអាទិ៍ឲ្យគិតគូរ កុំខ្ជិលដេកទទូរ ដល់ថ្ងៃរះពេញពន្លឺ (សាស្រ្តាច្បាប់កេរ្តិ៍កាល) ។
- អាទិកម្មិក ឬ
- --កម្មិកបុគ្គល បុគ្គលដើមបញ្ញត្តិ ។
- អាទិករ អ្នកផ្តើមធ្វើមុន ។ អ្នកសាងលោក គឺព្រហ្មឬវិស្ណុ (តាមលទ្ធិព្រាហ្មណ៍) ។
- អាទិកល្យាណ (--កល់-យ៉ាន) លម្អឬពីរោះខាងដើម; ដែលមានលម្អឬពីរោះខាងដើម ។
- អាទិការណ៍ ឬ
- --មូល ហេតុដើមឬដើមហេតុ, ហេតុដំបូង, មូលហេតុ, ប្រថមហេតុ ។
- អាទិកាល កាលខាងដើម, កាលពីដើម ។
- អាទិគរុ អក្សរគរុនៅខាងដើម; ដែលមានអក្សរគរុនៅខាងដើម (ព. វ.) ។
- អាទិគុរុ គ្រូដើម; សេនាបតីទី ១ ។
- អាទិទេព ទេញ្តខាងដើម, ទេញ្តមុនបង្អស់ ។ ពាក្យសន្មតហៅអនុត្តរបុគ្គលដែលគេជឿសម្គាល់ទុកថា ជាព្រះជាអ្នកបង្កើតទឹកដីនិងសត្វលោក, ជាអ្នករក្សាការពារនិងឲ្យសុខទុក្ខដល់មនុស្សលោក : ព្រះអាទិទេព; ព្រះពុទ្ធមិនមែនជាព្រះអាទិទេពទេ ព្រះអង្គក្រាន់តែជាមនុស្សអស្ចារ្យ ។
- អាទិបរិយោសាន (--ប៉ៈរ៉ិ យ៉ោ--) ខាងដើមនិងខាងចុង ។
- អាទិបុរស បុព្វបុរស; វិស្ណុ ។
- អាទិប្រយោគ ប្រយោគដើម, ប្រយោគមុន ។
- អាទិពុទ្ធ ព្រះពុទ្ធដើម គឺព្រះពុទ្ធដែលបង្កើតព្រះពុទ្ធនិងពោធិសត្វគ្រប់ព្រះអង្គ : ព្រះអាទិពុទ្ធ (តាមលទ្ធិពុទ្ធសាសនិកខាងមហាយានដែលធៀបគ្នានឹងលទ្ធិព្រាហ្មណ៍) ។
- អាទិព្រហ្មចរិយធម៌ ព្រហ្មចរិយធម៌ដែលត្រូវសិក្សាមុនដំបូង; បាតិមោក្ខសំវរសីល ។
- អាទិព្រហ្មចរិយសិក្ខា ការសិក្សាអាទិព្រហ្មចរិយធម៌; សិក្ខាបទក្នុងបាតិមោក្ខ ។
- អាទិរាជ ព្រះរាជាដើមវង្សនៃក្សត្រិយ៍ក្នុងលោក, ប្រថមក្សត្រិយ៍ (ព្រះបាទមនុ)។
- អាទិមជ្ឈិម ឬ
- --មធ្យម ខាងដើមនិងកណ្ដាល ។
- អាទិលុប ឬ
- --លោប (ព. វ.) ការលុបអក្សរដើមនៃពាក្យមួយៗចេញ, ដូចជា ឧបាសក ជា បាសក, ឧបាសិកា ជា សិកា, ឧបាធ្យាយ ជា បាធ្យាយ ជាដើម (ក្នុងវេយ្យាករណ៍សំស្រ្កឹតនិងបាលីមានន័យប្លែកៗ ពីនេះទៅទៀត) ។
- អាទិវាចា ឬ
- --វាទ សម្ដីដើម ។
- អាទិសង្កេត អក្សរសង្ខេបដែលដកយកតែមួយតួៗខាងដើមពីក្នុងពាក្យមួយៗមកប្រើ, ដូចជា កិ. គឺកិរិយាសព្ទ; គុ. គឺគុណសព្ទ; ន. គឺនាមសព្ទ; ពុ. ស. ឬ ព. ស. គឺពុទ្ធសករាជ; ភ. ព. គឺភ្នំពេញ ជាដើម : អក្សរអាទិសង្កេត (ហៅ អក្សរសង្ខេប ក៏បាន) ។
- អាទិសព្ទ សព្ទដែលជាដើម គឺសព្ទមានចំនួនច្រើន ប៉ុន្តែយកតែចំនួនប៉ុណ្ណោះៗមកប្រាប់ថា “មាននេះមួយៗ ជាដើម”, ដូចជា សង្ហារិមទ្រព្យមានចាន, ឆ្នាំង, កែវ, គោម ជាដើម (ចាន, ឆ្នាំង, កែវ, គោម ជាដើម ជា អាទិសព្ទ) ។
- អាទិសម្ភាស ឬ
- --សម្ភាសន៍ ការនិយាយរាក់ទាក់ទៅរកមុនឬមករកមុន, សម្ដីរួសរាយរកមុន ។ល។

Headley's Khmer-English Dictionary Full Text Search

No matching entries found!

Headley's Khmer-English Dictionary Subentry Full Text Search

ព្រហ្មចរិយ [prum -----]
rules of moral conduct (esp. for a virtuous woman); supreme moral rules
ព្រហ្មចរិយ [prum -----]
generosity, charity; chaste / holy life; awareness of the need to do good deeds; respect toward the five main Buddhist precepts; celibacy; Buddhism; the 12 Buddhist tolerances
ព្រហ្មចរិយធម៌ [preaʔmeaʔcaʔreʔyaʔ~prummeaʔ caʔreʔyaʔ tʰoa]
purity, chastity, virginity
ព្រហ្មចារ្យ [prum -----]
See:ព្រហ្មចរិយ